door Guido Schaepman
Persoonsvorming, bijna alle websites van scholen staan er vol mee: “de ontwikkeling van de leerling staat centraal” of “alle ruimte voor talentontwikkeling”.
De praktijk binnen de schoolgebouwen en in de klassen is anders, enkele uitzonderingen daargelaten. In de waan van de dag en onder druk van cijferbrigade komen scholen hier amper aan toe. In onder andere dit en dit boek wordt helder aangetoond en uiteengezet hoe dit wordt veroorzaakt.
Duidelijk is dat dit een enorm zelfversterkend systeem is, wat veel omvattender is dan het onderwijs. Het systeem veranderen is een lang traject en lukt je niet alleen als school of docent. We zullen het dus nog wel een aantal jaar met de dynamiek van dit neoliberale systeem moeten doen.
Wat kun je dan toch doen aan persoonsvorming? De 7 tips
Hoe kun je dan toch, nu en binnen dit systeem, als school aan persoonlijke ontwikkeling en socialisering doen? Wat kun je dagelijks doen? Wat kun je jaarlijks doen?
Hierbij een aantal praktische ideeën:
1) Bottom-up versterken
Laat de neiging los om de kwaliteit van bovenaf te meten, in plaats daarvan steek je energie in het versterken van de docenten. Investeer in het professionaliseren van je docenten, vooral op het gebied van de pedagogiek. Het NIWOZ heeft hier uitstekende trainingen in en uiteraard heeft het Wylde Leren ook docententrainingen om je als docent te bekwamen in het opbouwen van een relatie met je klas en je omgeving.
2) Houd ‘mensvergaderingen’
Schrijf als mentor/docent na elke periode een verhaal over een leerling, naast het cijferrapport. Houd naast rapportvergaderingen ook mensvergaderingen. Je kunt dan ingaan op welke persoonlijke doelen leerlingen hebben behaald, hoe je ze in de groep ziet functioneren en over hun werkhouding in de klas. Laat merken dat je de leerlingen als mens ziet!
3) Houd ‘intensieve groei weken’
Draai het een aantal weken expliciet om: minder cijfers, meer aandacht voor elkaar als persoon en voor de groep. De waan van de dag maakt het moeilijk om continu en op dagelijkse basis aan persoonlijke ontwikkeling en socialisering aandacht te besteden. Voor je het weet heb je er een jaar bijna niets aan gedaan. Daarom raden wij aan om een aantal weken per jaar hiervoor te blokken. Dit levert vaak ook meer op. Je besteedt dan een wat kortere tijd, maar intensiever aandacht aan deze ‘zachte’ domeinen. Avonturen van ‘t Wylde Leren zijn hier een extreem (en ultiem ;0 ) voorbeeld van. Maar je kunt het als gehele school doen. Neem bijvoorbeeld contact op met KABOLD om hier ideeën voor op te doen.
“De pedagogiek kan een belangrijke steun bieden bij het denken en doen in de onderwijspraktijk.”
4) Versterk het gevoel dat de school een community is
Scholen worden nu veelal bestuurd als leerfabrieken; het zo efficiënt mogelijk inrichten van het proces om tot gewenste leerresultaten te komen. Bij ‘t Wylde leren beschouwen we de school als leefgemeenschap. De belangrijkste consequentie daarvan is dat taken en rollen diffuser worden. Laat leerlingen en leraren bijvoorbeeld ook het plein schoonmaken of een deurklink repareren, nodig ze uit bij het bepalen van beleid tijdens bestuursvergaderingen, ondersteun de activiteiten die de groepsband versterken ruimhartig, en mix leerjaren en niveaus meer door elkaar. Het lijkt op de korte termijn minder efficiënt, maar het is een diepte investering.
5) Beperk social media en telefoons.
Dit is een maatregel die waarschijnlijk veel weerstand oproept, maar wij zien het als vast patroon tijdens onze avonturen: hoe minder internet, hoe hechter de groep wordt! En een hechte, veilige groep is één van de belangrijkste stimuli om persoonlijk te groeien.
“Als het goed is, is ons onderwijs zo ingericht dat het kind zich uiteindelijk ook weer wil verbinden met datgene wat wij belangrijk vinden, maar dan vanuit intrinsieke motivatie”
6) De wereld als klaslokaal
Jongeren hebben het nodig om te weten waarvoor ze leren, vooral sociaal gezien. Zo werkt hun brein gewoon. De laatste decennia zijn cijfers voor toetsen een doel op zich geworden, waardoor de intrinsieke motivatie om iets onder de knie krijgen achteruit gaat. Het loont daarom als school om échte opdrachten en uitdagingen aan te bieden. Stimuleer leerlingen om op stages te gaan, laat ze onderzoeken uitvoeren voor de gemeente of geef ze de opdracht het nieuwe fietsenhok te ontwerpen. In de echte wereld zijn er geen cijfers maar is er applaus, is er geen te laat briefje maar zijn er de dwingende blikken van collega’s. Vooral tieners zijn gevoelig voor deze socialisering. Het projectonderwijs van Technasium is een mooi voorbeeld van het uitvoeren van echte opdrachten.
7) Trek de juiste leerlingen aan
Je krijgt maar één kans op een eerste indruk, en daarmee bepaal je ook wat voor type leerling en ouders je aantrekt. Als je werk wilt maken van persoonlijke ontwikkeling, laat dan tijdens open dagen zien wat je er allemaal aan doet. Het Wylde Leren komt overigens met alle liefde tijdens open dagen om die boodschap te helpen uitdragen en leerlingen binnen te halen!
We werken met scholen samen op het gebied van docententrainingen, community versterking en leerlingen de kans te geven om een aantal weken op pad te gaan. We helpen jouw school zich te richten op de vraag die in elk hart van onderwijskundigen leeft: “hoe stimuleer ik deze leerling het beste uit zichzelf te halen?”. Neem contact met ons op!